Een nijlpaard gezien in het colosseum.

Eén dag Rome. Dat kun je het best met een fiets doen. 's Ochtends om half negen huren en 's avonds om half acht terugbrengen.

En in de tussentijd alle door de receptionist van het hotel aanbevolen en op de stadsplattegrond aangekruiste bezienswaardigheden -'die je als toersist móét zien'- langsfietsen.

Langsfietsen met nu en dan even afstappen. Goed kijken, eventueel foto maken. Hier en daar wat drinken of eten. En ondertussen goed uitkijken voor auto's, scooters en ander gemotoriseerd verkeer dat samen met je door het van deccenia tot millennia oude Romeinse Rijk racet.

En wat zie je zoal, fietsend door het zesentwintig graden warme openluchtmuseum? Als je een beetje je best doet naast de allerbekendste bouwsels ook het straatje áchter de Via Del Corso en die pizzeria op dat ene plein met die kleine fontein, bij dat steegje. En ook mensen, boekwinkels, mooie verfvlekken op de grond, de Paus en de 'Spaanse Trappen' van boven. Zelfs een Nijlpaard gezien in het Colosseum.

Erg volledig overigens om ook dít colosseum eens te zien. Tot nu toe was het enige colosseum waar ik ooit binnen was een vettige [maar prima: probeer de Colosseum speciaal maar eens!] pizzeria in Hagfors.

Als ik binnenkort weer es in Zweden ben zal ik een foto maken om de vergelijking tussen de beide colossea eens goed te bezien. Hier alvast een beeld van dat in Italië.

Rasmusuyi!

Rasmusuyi=

Koop je in Zweden een kalender, staan er bij iedere dag namen.
Staat jouw naam bij een dag? Dan is die dag jouw naamdag.

Omdat ik op zesentwintig oktober ben geboren koos ik als begin van mijn blognaam rasmus,
want dat is de naam die bij zesentwintig oktober hoort.

Omdat ik fantastie fantastisch vind, koos ik ervoor om achter Rasmus de u, y en i te plaatsen.
Use Your Imagination!

Rasmusuyi was geboren!

Achterin in dit vak lagen ook nog allemaal folders.

Hier zie je ongeveer de helft van een vijftigtal vierkante vakken die ik heb gevuld met grotendeels boeken. Leesboeken, kijkboeken, zoekboeken, weetboeken. In het Nederlands, Engels, Duits, Deens, Zweeds... [Kun je alles lezen dan? Neen. Maar ik kan erg goed plaatjes kijken en mijn best doen steeds meer buitenlandse woorden te herkennen. En anders bedenk je zelf het verhaal!]

Er staan ook enkele dubbele boeken in die boekenkasten. Prentenpoëzieboek Jij bent de liefste en Du är det finaste [Hans & Monique Hagen & Marit Törnqvist ] bijvoorbeeld. Of Sagoresan en Verhalenreis [Junibacken]. Dubbel vanwege een cd bij een bepaalde uitgave, of om Zweedse en Nederlandse versjes te vergelijken [qua klank, spelling, rijm. Erg leuk om te doen met kinderen].

Mijn laatste terugkomst uit Scandinavië was goed voor een bruinleren, met zorg en precisie reisklaar gemaakte Loppiskoffer, gevuld met een twintigtal boeken. Niet allemaal gekocht in Zweden overigens. De helft was al eerder vanuit Nederland naar Zweden gesleept om daar te lezen en te laten lezen.

Doch wegens te zware bagage en het daardoor dreigende gevaar van naar voren hellende vliegtuigen was het niet mogelijk deze in één keer samen met allerhande andere bagage mee naar Nederland terug te nemen. Met auto's en treinen, van Zweden via Denemarken naar Nederland reizend hebben de boeken inmiddels toch hun weg gevonden, en staan ze nu rug aan rug naast ongeveer duizend andere collega's in de vakkenkasten.

Ze moesten om een plek te veroveren wel andere spullen aan de kant schuiven. Zo is de boekenkast ook een verzamelplaats voor mijns inziens goed, mooi, grappig of bijzonder vormgegeven verpakkingen van bijvoorbeeld koffie, dadels, tekenmaterialen, chocolade, julmust, meel of kaviaar. Deze staan nu met zijn allen -hun adem inhoudend omdat het anders niet past- in maar een enkel vak.

Er was ook een vak 'meeneemspul Zweden', maar dat moest -wegens herindeling van de ruimte- worden opgeheven. Hierin plakten voorheen post-its met teksten als 'foto's voor Zweden meenemen', 'oplader N95 niet vergeten en 'boek kopen Markus Zusak' naast boeken, dvd's en een enkele Zweedse munt of biljet die onderdeel uit zouden gaan maken van mijn volgende bezoek aan Noord Europa. Achterin in dit vak lagen ook nog allemaal folders, ooit meegenomen uit Zweden om 'in een les te grbuiken', 'nog eens door te lezen', 'te gebruiken in een tekening' of -de ergste- 'te bewaren'.

Daar mijn boekenkastvakken, in tegenstelling tot een zachtlerenkoffer, niet meerekken -niet eens enigszins- als je er toch nog één of twee boeken tussen probeert te wurmen, moesten sommige spullen plaatsmaken voor andere spullen. Dat betekent dat je heel [héél] objectief naar spullen moet gaan kijken. Dat is best goed gelukt; er zijn enige kilo's aan overbodig geworden papier naar school en het oud papier gegaan [Tóch goed dat je het bewaard hebt: nu kun je er anderen blij mee maken!:]

Én ik werd, als kroon op mijn inspanningen, door mijn boekenkast ook nog es beloond: tussen alle folders vond ik vijf euro drieënzeventig aan kleingeld én een biljet van vijftig euro, dat er schijnbaar ooit was terechtgekomen.

Daar kun je -met de kinderboekenweek op komst- toch weer een paar mooie boeken van kopen...

Daar de kans op dit omslachtige wonder onwaarschijnlijk was.

Begin september mag ik weer op school beginnen. Niet op de Rietveldacademie; een Oriëntatiejaar duurt echt maar één jaar. Vandaar die naam ook.

Ik val verder in waar ik vorig jaar begonnen ben, op het speciaal onderwijs. Om op tijd op school te zijn voor de startbijeenkomst [wie heeft wat gedaan in de vakantie en wat gaan we dit schooljaar samen allemaal doen] van 29 augustus had ik bedacht om eind augustus naar Nederland te vliegen.

Rita, ook wonend in Zweden en regelmatig voor bliksembezoeken naar Nederland vliegend zei: 'Da's leuk! Tegen die tijd wil ik ook naar Nederland! En dan vlieg je naar Stockholm, in plaats van dat je er met de trein naartoe gaat! Doe ik ook altijd. En dan daarna naar Nederland. Weetjewat, we vliegen samen!'

Even later was er geboekt. Het was begin juli 2008.

Twee vluchten waren er geboekt, dat wel; Nextjet wilde ons van Hagfors naar Stockholm brengen en Sterling van Stockholm naar Amsterdam. Maar wie vervolgens twee tickets ter hand nam en de data ging vergelijken kon vaststellen dat deze niet identiek waren. Persoon één zou vliegen op 2008/08/27 en persoon twee, ik, op 2008/08/28. Samen vliegen ging dus niet door.

Op 26 augustus begon ik alvast na te denken over mijn terugreis. Dat was bijzonder vroeg, normaal gesproken gebeurt dit de nacht voor ik vlieg. Maar ik zou nu met een andere vliegtuigmaatschappij dan anders vliegen, en vroeg mij af hoeveel bagage ik van hen mocht meeslepen.

Twintig kilo, zegt Janjaap. Ik was echter al halverwege de barplank achter de receptie, waar ik -liggend naast een pak rietjes en een enkele verdwaalde kerstbal- de papieren wijselijk een plek had gegeven om ze niet -zoals pennen en sleutels- kwijt te raken. Terwijl mijn ogen de papieren in mijn hand scannend nakeken op cijfers kreeg ik de bevestiging van het aantal kilo's bagage, maar iets anders sprong mij in het oog, iets onverwachts, iets vreemds.

Van Hagfors -het vliegveld waar je bij wijze van spreken lopend naartoe kunt omdat het praktisch in de achtertuin ligt- naar Stockholm Aralanda zou ik, afgaande op de papieren, vliegen op 2008/08/28.
En van Arlanda naar Amsterdam, was te lezen, zou mijn vliegtuig opstijgen op 2008/08/27.

Dit zou alleen mogelijk zijn als ik door middel van een wonder om tien uur 's ochtends op woensdag 27 augustus in Stockholm zou verschijnen, in het vliegtuig naar schiphol zou stappen en dan bij aankomst in Nederland weer heel snel een vliegtuig terug zou nemen om het mogelijk te maken de dag erop om kwart voor zeven 's ochtends van Hagfors naar Stockholm te vliegen.

Daar de kans op dit omslachtige wonder onwaarschijnlijk was, pakte ik de bakelieten hoteltelefoon en toetste het vijfcijferig nummer in om mogelijkheid twee, Rita bellen om de vragen welke data haar tickets hadden, ten uitvoer te brengen. Op beide haar tickets prijkte de datum zeventwintig augustus tweeduizendacht.

De woorden 'Ik bel je zo terug' vielen in de hoorn die ik teruglegde op het grote, zwarte telefoontoestel.

Enige tijd verstreek. En nog een beetje. Uiteindelijk deed het geluid van de telefoon en daarna van een opgelucht klinkende mensenstem de lucht trillen: na het uit de doeken doen van de begane misstap wilde de kleine vliegtuigmaatschappij die mij pas de 28e mee zou nemen de reis wel omboeken naar een dag eerder, waardoor wij dus uiteindelijk tóch samen richting de Nederlanden zouden vliegen.

Eén dag eerder vliegend naar Nederland. Was ik hier al op voorbereid? Het aantal kilo's bagage wist ik. Maar om die bij elkaar te scharrelen had ik toch wel even tijd nodig.

Gebukt onder de gedachte één dag minder Zweden ging ik even later samen met een grote tas op zoekronde door het hotel om uit alle hoeken en gaten spullen in te laden die van mij zijn, dan wel door mij geleend gaan worden. Schone, droge was uit de badkamer [de was die ik 's ochtends gewassen had en aan de lijn te drogen had gehangen verplaatste ik met het oog op kortere droogtijd naar de droogtrommel], boeken, cd's, dvd's en tekenspullen uit congreszalen, tv-kamers, recepties en personeelshokken.

Het twintighuis, dat in de twee resterende dagen die ik Råda zou zijn verder zou transformeren van gedrochterlijke heks tot stralende prinses zag er inmiddels al uit als Assepoester.
Niet meer als de Assepoester van wie in de kelder de tenen worden afgeknaagd door ratten [Lees gruwelijke Rijmen van Roald Dahl] maar als Assepoester die zojuist door de goede fee wordt bezocht; ze heeft al één glazen muil, maar de jurk, de pompoenkoets, de paarden en de tweede muil moeten nog komen.

Vele halve projecten, thuis en vijftien kilo aan boeken en kleding achterlatend zag ik door het kleine ronde raam van het Nextjetje nog een glimp van het in nevelen gehulde Råda om daarna in een dikke koude wolkendeken te verdwijnen naar Nederland.

Als de wolf wat meer adem zou hebben.

Björns Wärdshus. Met als gebouw linksonder het twintighuis.

Om te voorkomen dat de ramen daar er vanzelf uitvallen [wél handig voor mensen die er niet bij kunnen om ze te openen of voor heel luie mensen die tóch frisse lucht willen] is het de bedoeling de ramen aan de achterzijde van het twintighuis van oude verf te ontdoen en opnieuw stopverf aan te brengen.
Binnenkort -als de weergoden op de berg er zin in hebben- kunnen we hopenlijk eerst bruine plakverf aanbrengen [soort grondverf die alleen op kaal hout moet], en daarna äggvit en faluröd [acryl. En kan gewoon over de schoongemaakte oude verf heen].

Blaashulp van een reeds buiten adem zijnde boze wolf was vanmiddag echt al voldoende toen ik begon met het wegkrauwen van de losse verf. Als de wolf wat meer adem zou hebben, zouden de ramen er zonder olympische conditie in één zucht uitgeblazen worden. Het is dan ook een flinke prioriteit om vóór de winter -die al bijna is; om half negen is het al minder licht en de eerste bladeren zijn al dwarrelend naar benedne gekomen- ramen te hebben, die zowel biggetjes als hotelgasten beschermen in het groengrijze houten hotelgebouw.

In de prullenbak.

De kassa weet zelf dat bonnen -wanneer de mensen ze niet mee willen nemen- in de prullenbak mogen!

Even aflikken, een nieuw glas vragen -kan ook zonder woorden-.

Björns Internetcafé: onder handbereik van de meest uiteenlopende alcoholische, nonalcoholische versnaperingen én knabbelend aan een goede, veelal met ecologische ingrediënten uit Värmland bereide maaltijd, uw mail checken en zakendoen. Youtube mag ook. Een Mariestad en een Norrlands Guld? Negentig kronen, tack. Wisky of wiskey, vier of zes centiliter? Neen, u mag het alleen hier achter uw Dell drinken. Er is een glas baileys over uw computer gegaan? Even aflikken, een nieuw glas vragen -kan ook zonder woorden- en voor een nieuwe computer verwijzen we u graag door naar onze souvenirshop.

Tack och välkommen åter!

Heeft het gebouw de waterige weken overleefd.

Ongeveer twee weken geleden zijn we weer heel duktig begonnen met schilderen. Deze grebbehouten deur zag er erg belabberd uit, en hebben we met wat falurode verf kunnen opkalefateren. Maar sinds de gedaantewisseling die een deel van het twintighuis aan de buitenkant heeft ondergaan is het lastig om er een stralende foto van te maken.

In twee dagen hadden Ilona en ik de hele voorkant van het twintighuis -waar we ook al een aantal kamers van binnen hebben 'bijgewerkt' [qua uitstraling van de jaren zeventig naar de jaren tweeduizend getrokken]- één keer in de witte en één keer in de rode verf staan.

Het is niet te zeggen wat meer opviel: het blauwe dat rood werd of het witte dat nu wit is.
Daarmee is wel duidelijk dat we niet voor niets de verfkwast ter hand namen.

Maar na de tweede dag en toen we de achterkant van het gebouw ook al begonnen te betrekken in onze verfplannen sloeg de wind verkeerd om in onze zeilen. Hij rukte aan en het heeft nog nog zo hard gewaaid in Zweden. De ramen waaiden er bijna uit. Het water uit alle dichtbijzijnde meren werd hierbij meegenomen en sloeg tegen onze pasgeverfde kozijnen.

Omdat het zo goed in de verf zat heeft het gebouw de waterige weken overleefd zoals Noachs ark dat deed, de dagen vol van wind en regen hebben er wel voor gezorgd dat we sindsdien niet meer in een meer hebben gelegen, geen gras meer hebben gemaaid, niet meer buiten hebben gegeten en geen verfkwast hebben kunnen vasthouden.

Vandaag liet de zon weer zien dat ie nog bestaat. Misschien binnenkort foto's van de nieuwe rood-witte buitenkant.

En een plattegrond van Björns en zijn gebouwen, zodat je enigszins voor je kunt zien waar wat is.

En een verhaal over de zonsverduistering vorige week.

De muffin, eentje met blåbär, kostte twintig kronen.

Deens klinkt alsof je met iemand belt die een heel goedkope telefoonverbinding heeft -of in een dicht, met trollen bevolkt, bos woont-, als iemand die niet precies weet wat ie wil zeggen of als een aaneengesloten ketting van louter halfgevormde klanken.

Soms haal je er woorden uit die kloppen, maar meestal niet.

Denen die The Big Four bezochten bestelden na hun bezoek aan het museum nog een muffin. Met Zweeds sterk als verf op een geoliede ondergrond hielp ik ze.

De Deense vrouw echter sprak geen Zweeds, geen Engels en geeneenseens Duits.
De Deense man sprak Deensachtig Zweeds of vice versa.

De muffin, eentje met blåbär, kostte twintig kronen, en ik vroeg aan De Deen hoe dat in zijn taal klinkt.

'Tyve'
[klinkt als 'tuwe' denk ik].

En toen begon ie een verhaal over de Deense getallen. Dat die eigenlijk niet kloppen, en dat als je bepaalde getallen wilt noemen, dat je dan qua uitspraak eigenlijk iets dubbels moet zeggen. Of iets anders. Maar dat het niet helemaal jofel klonk.

Hij vatte het allemaal erg goed tesaam door te zeggen dat Deens erg 'konstig' is, raar.

Dit deed mij denken aan mijn blog. Daarop ontstaan met grote onregelmatigheid verhalen. Vaak getypt alsof het nog niet helemaal af is of alsof er met een grasmaaier door de zinnen gereden is.

Maar dat is het natuurlijk niet.

Het is gewoon Deens!

Een extra weekeindje overnacht in de koude hal van de charkuteri

Woendag en vrijdag hebben we gedurende het hoofdseizoen een buffetavond. Woensdag het buffet met Värmlandse producten, vrijdag met echte zweedse gerechten.

Beide worden bereid met produkten die ecologisch zijn geproduceerd, en bij het Värmlands buffé in het bijzonder producten uit de provincie. Als het even kan ook ecologisch.

Daarbij mag vlees van Hemgården niet ontbreken. Hemgården is de vleesfabriek hier in het dorp. Allon, als jij hier zou wonen zou je er een bijbaan hebben. En dan als extra beloning paketten Prinskorv, Snickarkorv of Varmkorv mee naar huis krijgen.

De producten van Hemgården worden veel aangewend. Soms is er een grote bestelling en komt er van ieder soort vlees iets, soms ook maar één doos van iets. Vorige week stond er een doosje Prinskorv, kleine worstjes zijn dat, erg poulair op het kerstbuffet, klaar om opgehaald te worden.

Door onvoldoende tijd de reeks worstjes direct af te halen hebben ze nog even een extra weekeindje overnacht in de koude hal van de charkuteri [Als je richting Hemgården rijdt staat er een bord Charkuteri, slagerij. Ik denk bij het zien van dat bordje vreemdgenoeg altijd aan dieren met grote kaken en een mevrouw die met tevreden geesten communiceren kan].

Toen ik op een mountainbike richting de fabriek fietste lette ik goed op. Niet omdat er spoorrails lopen waar met grote vaart overbeladen wagons van gevaarlijk denderende treinen overheen sjezen, omdat er een wolf in de bosjes naaar me aan het loeren is of omdat er iedere minuut minstens achtentwintig vrachtwagens over het kleine weggetje richting Hemgården rijden, maar omdat ik had gehoord dat het huis schuin tegenover de fabriek verbouwd wordt. Om iets meer ruimte te verkrijgen in het niet zo ruime, en niet zo mooie, huis hebben ze het dak een eindje opgekrikt. Dat geeft een onderhoudend beeld, zie boven.

Voor we het weten zetten we risgröt buiten

Het wordt langzaamaan weer donker in de nacht.
Naar het noorden kijkend is het licht nog steeds licht, maar kijk je vanaf elf uur naar het zuiden, begint het licht donker te verkleuren.

Toen rond de langste dag overal in het land meibomen werden opgezet en heel Zweden er samen omheen danste, leek het erop dat het nooit meer donker zou worden. Midden in de nacht nog scheen het heldere licht naar binnen om je te helpen een boek van Sylvia Witteman of Cornelia Funke te lezen.

Nu beginnen de dagen te komen dat je daarbij steeds vaker, en eerder, gebruik moet maken van kunstmatig verworden licht.
Ook de buitenlampen bij Björns, die op een lichtsensorschakelaar werken, gaan dag íéts eerder aan eerder aan, met een kwartier per week verdwijnt het licht als Pippi voor school.

Gisteren kwam over Rådasjön, het meer, de eerste groep ganzen aangevlogen om telkens wisselend van voorganger samen met het jongetje van de twintiglapp op zoek te gaan naar nieuwe avonturen in de richting van het zuiden.

En voor we weten zetten we risgröt buiten voor de hustomte -rijstpap voor de huiskabouter- zodat ie je weer een jaar te dienst kan zijn*, halen we lopend door anderhalve meter sneeuw een kerstboom uit het bos, laten we de honden om vier uur 's middags uit bijgestaan door een zaklamp en zingen we jul, strålande jul** zittend naast de met berkenhout aangemaakte kaklugn.

* Traditie op kerstavond.
** Bekend Zweeds kerstlied.

Steeds feller wordende volle regenboog

In de drukte die hoofdseizoen heet zijn nu nieuwe hulptroepen aangerukt. De vrienden uit Arboga van het bericht van acht juli zijn gekomen.

Erg prettige mensen, en ook fijn om een paar dagen wat extra handen en voeten in het hotel en de keuken te hebben.

Een aantal 'vaste gasten' bekenden uit Nederland die graag naar Scandinavië reizen en dan even hun neus om de hoek steken zijn ook nu weer langsgeweest. Vorige week hebben we samen met een neef bijna een half uur naar een steeds feller wordende volle regenboog staan kijken.

Tijdens het ontstaan, zijn en verdwijnen van de uit alle kleuren bestaande belofteboog ontstonden er hemelsmooie verkleuringen. Jammer dat de foto's hier niet meer te zien zijn. Wellicht komen die nog-es terug.

Draagt een helm met twee hoorns, komt in een drakkar de parkeerplaats op.

De was van het hotel wordt gedaan door Anne. We noemen haar Anne Tvätt; Anne van de was. Anne heeft plezier in haar werk, als ze in haar bestelbusje vol was knisperend het begrinde parkeerterrein van het hotel oprijdt en met vrolijke grijns en zwartmontuurde bril komt vertellen dat ze er is en vraagt of we nog nieuwe was hebben.

En we kunnen elkaar flink van dienst zijn. Vooral als er veel éénnachters zijn hebben we veel wasgoed. Alle linnengoed en handddoeken komen in grote gele waszakken in het schoonmaakhok te staan tot Anne langskomt. Dat duurt nooit lang in het hoogseizoen. Niet dat de zakken vol zijn en niet dat Anne langs komt.

Anne komt overigens uit Noorwegen. Dat verbaasde ons niet zo. Anne draagt een helm met twee hoorns, komt in een drakkar de parkeerplaats op en vertelt dat ze Amerika al in 800 nChr ontdekt heeft. Oh nee. Neenee, het komt doordat ze zo een duktiga, ijverige persoon is dat dat vermoeden bij ons aanwakkerde. Want over het algemeen [...] zijn tegenwoordige Värmlanders, mensen uit de provincie Värmland, niet zulke hele ijverige, vrolijke, optimistische mensen. De meest en meeste vrolijke Zweden die langskomen komen meestal ook van rondom Göteborg en Stockholm, meer uit Zuid Zweden. Waar meer zon is, en het licht op wapperende handdoeken beter weerkaatst wordt.

Voorol op witte handdoeken. Die hebben we dan ook voor de meeste hotelkamers. Meest hygiënisch, meest makkelijk. Om de handdoeken wit en fris te krijgen worden ze, dat doen we meestal op Björns zelf omdat we veel en vaak handdoeken nodig hebben, in onze acht kilo trommel gewassen. Het liefst met enkel andere witte was. Mijn voorheen witte T-shirt is dat niet gelukt. die heeft gezellig rondjes gedraaid met een rode broek en is nu lichtroze.

Het is overigens best vermakelijk een tijdje voor een wasmachine te zitten en kijken wat er gebeurt. Let maar eens op het glas [door dat water zie je de vorm van het glas pas], op de zeep [vooral als je er nét iets te veel in stopt] en op het centrifugeren [dat gaat echt heel snel].

Hans en Monique Hagen weten dit ook en schreven er een versje over in 'Lichtjes in je ogen', met mooie zwart-wit illustraties van Marit Törnqvist. En zo zijn we via een omweg toch weer in Zweden.

Wanneer de wind- en de zonnegod samen goede zin hebben is de was in een zucht droog. Maar hoe goed zij ook hun best doen, hotelhanddoeken worden het liefst gedroogd door de elektronische ronddraaiingen van een wasdroger.

We hebben hier echter die wasmachine van acht kilo en een droger die maar de helft van de was echt aan kan. Als je acht kilo of iets meer in de wasmachine hebt gepropt en dat een paar uur later schoon weer van de binnenkant van de trommel schraapt kun je wel proberen het allemaal in die wasdroger te krijgen. En dat lukt ook nog.

Waarschijnlijk is het door deze handeling in veelvoud, dat de was in de droger nu nog wel heel warm wordt, maar niet meer droog.

Op zoek naar een andere droger. Daar hadden we er nog ergens één van staan. De eerste bedoeling was om die naar de badkamer te slepen en de oude er weg te halen. maar een week hiervoor hadden we al de oude wasmachine, de voorganger van de acht kilo, ervandaan gesleept omdat ie ooit was gesneuveld in de strijd.

Op zoek naar een ander idee. Hebben we er ook altijd genoeg van. En ook niet altijd nagelneu. we dachten als volgt:

In de bijkeuken staan drie vriezers. Drie reuzevriezers.
Die zijn alleen allemaal nodig als je voorraden voor het hele dorp hebt aangelegd, inkopen hebt gedaan met voor in je achterhoofd de gedachte dat er binnenkort een heel groot gekoeldvoedseltekort zou kunnen zijn of wanneer je meer dan zestig weken per jaar helemaal volzit met gasten die eten willen.
[We hebben nog elf andere vries-en koelkasten in het gebouw.]

Daarom werd één bijkeukenvrieskast gebruikt als opslagkast voor uien en de andere voor nog te verkopen potten ecologische jam. De koelkast werd gebruikt om een prei te laten mummificeren op de bodem ervan.

Eén van de drie moest plaats maken voor een droger. De keuze viel op de sarcofaag.

Draadmanden eruit. Buitendeuren open. Rijden met die kast. Zijn nieuwe plek werd de keukenveranda, het laadperron. Drie treden boven het gras, direct om de hoek bij de keukendeur.

Toen de droger droogde en de prei begraven was zaten de jongens en ik buiten in het gras rond brood met salami en rode bietensalade en een knäcker met hageltjes te eten.

Net als Abeltje [Annie M.G. Schmidt] uit 1954 en Sjakie [Roald Dahl] uit 1968 hadden wij nu ook ook onze eigen glazen lift zagen we terwijl we aten.

Pjotr wilde wel een foto maken terwijl ik de lift probeerde.

Deze foto is gemaakt op het moment vlak voordat ik op een knopje drukte waarop geen opschrift meer te lezen was.

Even later verdween ik tussen de wolken.

Het wordt dan dus wel een Zweeds-Engels-handen/voeten/mimiekconversatie

Marjan is er een paar dagen niet. Sleutelbeen, ziekenhuis.

Voor vanochtend had ik gisteravond zes ontbijters, en daarna nog drie, aangenomen. Lukt wel in mijn eentje. En Janjaap wil ook wel meedoen.

Zonder degene die álles weet hebben we vandaag en gisteren en morgen ook het hotel, restaurant en museum gedraaid.

Met Denen die geen Engels, Zweeds en zelfs geen Duits spraken, Noren die ik in het het Zweeds trachtte te woord te staan, maar die vrolijk Noors bleven praten, Duitsers die ook Zweeds spraken, Nederlanders die half-Duits bleken te zijn, en een handvol Australiërs die samen met een stel Zweden The Big Four kwamen bezoeken.

Vandaag was het weer iets florisanter dan gister, dus ietsie minder mensen voor het roofdierenhol, maar toch nog flink wat, en veel souvenirs de deur uit. En vanaf vandaag: kan ik ook -enigszins- in het Zweeds mensen uit allerlei landen helpen [want na verloop van tijd weet je niet meer wie nou uit welk land kwam] met uitleg over het roofdierenmuseum [dan moet je ineens ingewikkelde dingen gaan zeggen, het wordt dan dus wel een Zweeds-Engels-handen/voeten/mimiekconversatie], neem ik de telefoon maar gewoon aan als er geen überzweedssprekende persoon voor handen is, help ik de mevrouw die de was voor het hotel doet even, en kan ik ik met een kassa werken [had ik nog nooit gedaan] op drie verschillende belastingniveaus, en met aparte knoppen en regels voor museum, souvenirs en eten en drinken.

We gaan nog even door met spannende gebeurtenissen: er zijn vandaag een stuk of wat hotelgasten binnengekomen die zodadelijk eten willen. Janjaap gaat dus de keuken in, we moeten het maar op een buffet uitstellen want Marjan is er niet om te lachen en te bedienen.
En ik ben er niet zo geschikt voor. [Als er mensen zijn die knoeien of zeuren of smakken, wil ik zeggen gedraag je eens, anders krijg je niks meer, maarja, dakaneffenie in een hotel, je mag alleen -als het de spuigaten uitloopt- er iets van zeggen, maar je moet voor de rest vooral maar vriendelijk [of schijnheilig?] blijven lachen.]

*vandaag ook boodschappen gedaan: morgen komt er een bus met honderd mensen -dus waarschijnlijk meer bussen- lunchen.
*Morgen zeventien ontbijters [zes van de camping en stuga 7 en 8 komen ook].
*niet vergeten: honden uit, kattenvoer halen, privé-eten en de jongens!
*Ja, de jongens. Voor hen kan ik ik er nu even niet echt zijn.

Gelukkig zijn er veel [goede] mensen hier, die ons -met veel dingen- willen en kunnen helpen.
Ze komen enkele kilometers over hobbelige gruswegen hiernaartoe gereden of nog van veel verder: Zweedse vrienden die vorig jaar van Uddeholm naar Arboga -uurtje of drie autorijden- verhuisd zijn belden vanmiddag -toevallig-.

Ze hoorden van de drukte. Moeten we komen helpen? vroegen ze. We komen hoor!

Als het nog even zo druk blijft, bellen we ze op.

Gasten die ineens op de stoep stonden.

Afgelopen week is The Big Four, het museum dat ook bij Björns in het gebouw zit, weer open gegaan en waren er veel gasten voor zowel het museum als het hotel.

In zowel het hotel als het museum is nog erg veel gebeurd tot op het moment dat de mensen binnenstapten.

Het seizoen is volop begonnen, maar ik hoop regelmatig[er dan nu eigenlijk] iets te typen, want ik vind het erg leuk om te schrijven.

Bijvoorbeeld over de nieuwe bever in het museum, de wolven die we in een nieuw 'decor' hebben gezet, gasten die ineens op de stoep stonden maar waar we even een soort van niet aan gedacht hadden en kamers waar toch nog een tv moest komen te staan, terwijl de gasten hun koffers als hadden uitgestald...

Nu ga ik slapen. Morgen om zes uur ontbijt, voor één persoon die vroeg moet werken. De anderen zijn toeristen die om half negen of later willen ontbijten. Hastelapasta.

De klok tikte langzaamaan naar vier uur.

Op een maandag even geleden kwamen er mensen koken in Björns.

Niet Janjaap, niet Marjan, niet Ilona of Korine, niet iemand anders in of om Björns, maar een groep van tien mensen. Tien vreemde mensen.

Dit was was nog niet vaak vertoond.

Het was dan ook een speciaal verzoek. Van mensen die twee vrienden hebben met een feestelijkheid -iets met heel lang trouwen ofzo- en dat samen met hen wilden vieren in de vorm van een samenkookfestijn.

Nadat er van alles was overlegd, voorstellen qua eten en tijden en geld en zo voort was het zover om vier uur 's middags op zestien juni tweeduizendacht.

MenyLagar mat från söder med svenska råvaror
Färsk tortellini med 3 olika fyllningar
(ost, vilt, svamp)

Coq au vin

Tiramisu

Kaffe
Välkommen åter!
Björns Wärdshus Rådavägen 11
683 93 Råda
www.bjornswardshus.se

Verse tortellini met drie verschillende vullingen maken was een belangrijke opdracht voor de mensen. Net als de Tiramisu en de Coq au Vin, en omdat het een echt doe-het-zelf feest werd, mochten ze ook zelf helpen de tafel te schikken en de glazen te poetsen.

De ingrediënten waren er natuurlijk wel al, als de mensen met vol verwachting kloppende harten zouden binnenstappen.

Daarom reden we twee uur voordat ze zouden komen naar de Ica een halve kilometer verderop om Ragmjöl te halen. Dat is meel, maar meel die niet zo veel vocht opneemt, roggemeel. Als je zelf thuis of ergens anders wel eens pasta kookt en het loopt uit tot een soort kleimassa, kan dat verschillende redenen hebben. Twee veelvoorkomende redenen zijn: Je bent geen kookgenie, let niet goed op bij het koken of bent slecht op het gebied van Italiaanse specialiteiten. En: je hebt pasta, gemaakt met meel die veel vocht opneemt en daarom je wervelende gerecht in het gevolg van een wervelstorm verandert.Bij onze eigen Ica de enige supermarkt in Råda- was geen rågmjöl te vinden.
Maar we móésten het hebben.Uddeholm, een plaats vijf kilometer verderop, om de hoek, ook aan het Rådasjön, heeft helemaal geen supermarkt. Daar gingen we het dus niet proberen.

Hagfors, vijftien kiliometer van Råda, waar we altijd de boodschappen doen als we meer dan een pak melk, een pak fil en drie deciliter creme fraiche nodig hebben, heeft maar liefst vier supermarkten! De klok tikte langzaamaan naar vier uur.

In Björns was ik het menu en middagprogramma [overzicht is voor iedereen prettig] voor de mensen aan het typen en de gerechten die ze zouden gaan maken aan het scannen en bijwerken om ze voor alle Jamie Olivers of Gordon Ramsays uit te printen en met een nietje of vierkantegaatjesring tot hun eigen mini-kookboek te maken.

Een handvol anderen was in de keuken om tot in de kleinste hoekjes alle spullen die niet nodig waren op dat moment op een andere plek te zetten zodat er overal mensen konden staan en werken. In het café -dat we café of cafetaria noemen en dat 's ochtends de ontbijtzaal is, overdag de dag plek waar bezoekers van The Big Four kunnen zitten en dat 's avonds als er niet zo veel gasten zijn als restaurant dienst doet in plaats van de grote eetzaal- werden dienbladen met glazen, bakken bestek, bestek en andere tafeldekspullen klaar gezet.

Hagfors, een plaats met vijfduizend inwoners, verdeeld over zeshonderd hectare, [de hele kommun, gemeente, Hagfors, een gebied van 2000 vierkante kilometer, heeft 13000 inwoners, dat neerkomt op 7,2 inwoners per vierkante kilometer. -Even ter vergelijking: Nederland heeft gemiddeld 480 inwoners per km², Zweden 22-] met zijn vier supermarkten kreeg op dat moment bezoek van twee mensen op zoek naar ragmjöl. Zij verlieten even later als tevreden klant de zaak, om tien minuten later precies op tijd op Björns te arriveren en de kookmensen -die zojuist vriendelijk welkom werden geheten- voorbij te lopen en de gewonnen meel naar de keuken te brengen en te doen alsof we het al dagen in huis hadden.

de mensen die kwamen om te koken vonden alles jättegott en enorm nöjt en alles was erg trevligt: ze vonden het goed, leuk en waren tevreden. Dat bleef de hele avond zo, en ze ginggen niet alleen met een minikookboek weer terug naar huis, maar ook met de wetenschap hoe pasta met vulling te maken, tafel te dekken en tiramisu.

Het prettige van een hotel met restaurant waar eten wordt gemaakt, is dat er wel es wat over blijft.

Zoals tiramisu, gemaakt door tien mensen die dat nog nooit gedaan hadden.

Als ze dat allemaal goed oefenen en dan de handen ineenslaan en het nogmaals maken wordt het vast erg lekker. Nu smaakte het naar tiramisu, alleen naar tiramisu die per onfgeluk in een meer is gevallen en er vervolgens snel uit is gehaald en is geserveerd met stralend gezicht alsof er nietsch aan de hand is. Maar met veel kook-en-bakliefde gekleid.

Ook was er -veel- pastadeeg over. Helemaal niet erg. De volgende dag was het onze eigen beurt. Zonder eigen kookboek, maar met ragmjöl haalden we de pastamachine/molen-of-iets tevoorschijn, de deegroller, kaas en stukken eland [elandengehakt] als vulling en gingen aan de slag.

Als je allergisch voor gluten bent is denk ik het lastig om pasta te maken. Het deeg is eerst een bal. Die rol je uit zodat ie door de machine kan, om het nog dunner te maken. Dat doe je op stand één van de machine. je krijgt een lang stuk deeg. Dan klik je machine door naar twee, waardoor de ruimte waardoor je het deeg laat gaan iets smaller wordt. Je deeg wordt langer en dunner, maar breekt niet. dat doen de gluten, die houden het soepelen elastisch. [Dus als je geen rimpels wil, moet je veel gluten eten.] Dit gaat door tot stand zes, dat is de goede dikte.

Als je een tortellinivorm hebt leg je daarna een stuk deeg over de vorm. Heb je dat niet, mag je zelf vorm en grootte verzinnen. Je loopt met je wijsvinger en middelvinger over het deeg en duwt het een stukje naar beneden, of je doet eerst de onderste rij en dan de bovenste, of om de beurt. Als je dit tien keer achtereen doet, is het ook leuk om tien verschillende manieren te gebruiken. Dat maakt afwisselende pasta.
Enfin, je duwt op zelfgekozem wijze voorzichtig vierkante kuiltjes in het deeg, die je kunt vullen met bijvoorbeeld kaas, hele zachte, of elandengehakt, of snoep, zoals een piñata -maar dat wordt wel erg klein-, of iets met groente. Daarna een laag deeg erover en goed aanrollen. Dan houd je de vrom op zijn kop en komen er als een Italiaanse regen allemaal blokjes pasta naar beneden. Bij ons was het één blok, dus namen we een andere tool uit de zuid-europese keuken en sneden met de pizzaroller zesendertig stukken uit één stuk.

Als je dit gedaan hebt, begin je weer met het rollen van het deeg. Twee á drie dagen later heb je dan een heerlijk bord eigengemaakte pasta onder je neus. Niet zweeds, maar wel lekker.

Het zweedse eten begint volgende week weer. Dan gaan de buffetten van start, met zweedse gerechten en eten gemaakt met veel ingrediënten uit onze eigen provincie, Värmland, zoals bijvoorbeeld de zalm van Gustavalax, en jam en sap van torfolk, www.torfolk.se.

Dit bericht wordt nog getjekt op eventuele typfouten, onjuistheden of zinnen die geen lekker huppeltje hebben.

Brillen en een caleidoscoop

'Weten jullie wat hier allemaal in zit?" vroeg priester Monica in de -van binnen- erg goed in de verf gestoken gepleisterde kerk van Råda op donderdagochtend de twaalfde juni, bij de afsluiting van de laatste schooldag van het schooljaar 2007-2008, terwijl ze een ongebleekt katoenen tas tevoorschijn haalde.

De kinderen tegen wie ze sprak waren in een rij -in hun handen een kleine zweedse vlag, voorop iemand met een grote zweedse vlag- van de school naar de kerk gelopen [vijfhonderd meter ongeveer] en zaten nu op de eerste banken om om de beurt bij te dragen aan de jaarafsluiting waarin verschillende gebruiken [met de vlaggen lopen, zingen, in de kerk zijn] zoals die al decennia, of eeuwen, of nog niet zó lang, maar toch best lang.

Zoals die lang geleden zijn overgeleverd of opgeschreven op opgetekend, ten uitvoer te brengen.

De voorste kerkbanken zijn inmiddels bezet met schuivende en om zich heen -waar-zitten-zij-die-ik-ken-kijkende kinderen, een aantal andere banken met stukken familie, mensen die de kinderen kennen en een Martijn.

In het uur dat volgde haalde Monica verschillende voorwerpen uit de tas aan de hand waarvan ze vertelde over het afgelopen schooljaar en de aankomende -negenwekendurende- zomervakantie.

Haar verhalen werden afgewisseld met het zingen van muziek uit het liedboek dat we bij de ingang kregen -nummer 199 en 200- over de zomer, waarin het geloof in de natuur en het geloof in een god worden gecombineerd.

'Een bril. Waar is deze bril voor?'
'Voor de vakantie!' riepen de kinderen.
Inderdaad, een zonnebril, om wel van de zon te genieten, maar ook alles nog te kunnen zien zonder je ogen dicht te knijpen.

Er kwam een volgende bril uit de tas tevoorschijn. Een bril met de kleur van Villa-Achterwerk-glacékoeken. Een bril om 'juist een oogje dicht te knijpen'; die je in de auto op weg naar je vakantiebestemming op kunt doen als je al de hele tijd naast je broer of zus zit, of voor als pappa en mamma de weg en de kaart niet meer met elkaar zien overeenkomen.

Vervolgens haalde een kleine zilveren koker uit de tas en keek erdoor naar het zonlicht dat stralend door de glas-in-loodramen scheen. 'Waa, wat mooi zeg, ik zie allemaal figuren! Ik word er vrolijk van!'
'Willen jullie ook kijken?' Ze gaf de caleidoscoop aan een kind, 'Geef maar door als je gekeken hebt, kijk zo kun je het zien.' De spanningsboog van de kinderen was opniew gespannen en Monika pakte haar tas er weer bij, die ze op een tafel naast een grote kandelaar had gezet.

'Oh' zei ze bij de volgende bril. 'Deze heeft niet iedereen nodig. Maar ik wel, anders kon ik gisteren niet zien wat ik allemaal opschreef voor vandaag.'
[er zijn meer mensen die de avond van tevoren -voor een bijzondere les, een presentatie, een nieuw thema- de allerbeste ideeën krijgen!]

'En dit is handig voor de kinderen' ze haalde een zwart stoffen brilletje met een bolsjewiekje om hem om je hoofd te doen tevoorschijn waarmee je je ogen lichtdicht kunt verpakken. 'Want het wordt 's nachts niet zo donker, [een week na de eerste dag van de zomervakantie wordt midsommar, de kortste nacht gevierd] en als ouders deze hun kinderen omdoen denken ze dat het nacht is en gaan ze slapen. En 's ochtends kunnen die ouders hem omdoen als ze nog iets langer willen slapen omdat de kinderen al heel uitgerust wakker zijn geworden.

Er was nog één bril -een bril die je opzet en waarmee je in een fantasiewereld terechtkomt-! Want als je je verveelt, of als je iets helemaal niet leuk vindt, kun je die bril opzetten en zien wát je maar wilt!


'Zoals de zon, en daar gaat ook het laatste lied over dat we samen zingen.' Na een lied over de lange dagen en korte nachten en het warme licht van de zon werd de rozenceremonie gehouden. Een handvol rozen was apart gehouden en samen met wat groen tot een bos gebonden. Deze werd overhandigd aan een leerkracht die vandaag niet alleen afscheid nam voor de vakantie, maar die na decennia lang onderwijzen nu tijd gaat maken voor andere dingen.
Bij de laatste schooldag traditie hoort dat als de mensen en kinderen terug naar huis gaan, daar slagroomtaart met aarbeien gegeten wordt.

Kasper mocht zelf kiezen wat voor taart hij wilde. Op de terugweg van de kerk naar Björns vertelde hij zijn Taarten-van-Abel-idee: bananen, smarties en chocoladesaus waren belangrijke ingrediënten.

Thuis aangekomen hebben we de roos water en een vaas gegeven, taartingrediënten bij de Ica gekocht en koffie gezet, en heeft Kasper samen met Janjaap een taart gekleid.

In het achterste ontbijtzaalgedeelte, waar verschillende stijlen Sonja Wentzel - de schilderes die tijdens de kunstrunda Kunstronde begin mei in Björns heeft geëxposeerd - en waar het deurtje waarachter zich een stoppenkast schuilhoudt nog steeds niet wil sluiten omdat het behang op het deurtje de deur te dik maakt om te sluiten hebben we even later de kleurige Laatste-Råda-Schooldag-2007-2008-taart gegeten.

Oude en nieuwe school

"Iedere keer valt er een blad van de roos - net als die roos bij Belle en het Beest", zei Martijn tegen Kasper. "En als alle blaadjes er af zijn, moet je weer naar school."

Ongeveer tien kinderen, waaronder Kasper, uit het Råda, en de omgeving van Råda [=van andere kleine dorpen tot huizen ergens in een bos of aan een meer] met het gemeenschappelijke kenmerk dat ze het afgelopen schooljaar voor het laatst in Råda naar school gingen, hebben op twaalf juni, hun allerlaatste Rådaschooldag, een rode roos gekregen.

Vanaf achttien augustus lopen deze tien kinderen iedere ochtend iets voorbij de school in Råda [vanaf het hotel één minuut lopen, en als je over het hek achter Björns klimt ben je al op het schoolterrein]. Iets voorbij de school stopt tegen halfacht een bus die de kinderen in twintig minuten naar Ekshärad, naar hun 'nieuwe' school, brengt.

Toen de roos drie dagen oud was liepen Oma, Kasper en Martijn samen met de honden langs het oude postkantoor, de stadsverwarming, het bos naast Hugo en kwamen uit bij het voetbalveld. Toen moest er gekozen worden: welke kant gaan we nu op?

Kasper koos: 'We lopen langs mijn oude school!' En langs de school waar Kasper maar liefst bijna een héle week niet meer naar school hoefde liepen we terug naar het hotel...

Gustavfors' ruïne.

Ongeveer tweeëndertig minuten met de auto van Råda ligt Gustavfors.

In Gustavfors roken ze zalm. Die zalm wordt geserveerd in het restaurant van Björns.
In Gustavfors woont iemand die graag schildert. Zij exposeert momenteel in Björns.
In Gustavfors staat ook een ruïne. Die lijkt gelukkig niet zo op Björns.

Maar een ruïne is altijd spannend om te zien en van alles bij te bedenken.
Waarom is iedereen er weggegaan? Wat was het voor het een ruïne werd? Zou het nog nog verder instorten terwijl je er bovenop staat? Woont er stiekem nog iemand tussen de brokstukken?

Pjotr heeft een filmpje gemaakt terwijl we in de oventoren van de oude staalfabriek rondkeken.

Je kunt luisteren naar het geluid erbij. Maar je mag ook zelf geluid maken.
Je kunt dan kiezen voor een cd met lief'lijke vogeltjes die op de achtergrond een zomerlied kwetteren, of je download -legaal natuurlijk- donkere geluiden van weer en wind en vleermuizen die om de halfingestorte toren zwieren.
Of je luistert in stilte om spanning te kunnen voelen en snijden.

Björnsmees

De flattekat is de kat van de flat in Pluk van de Petteflet, Gittan speelt met een stel elanden op haar kamer in Gittan och älgbrorsorna, van Pia Lindenbaum, en Findus wijkt nauwelijks van Pettsons zijde in de Pettson och Findusboeken van Sven Nordqvist.

Björns Wärdshus lijkt zijn eigen hotelmees te hebben. Gister liep ik met een stapel lege borden en een mand die tot even daarvoor met vers brood gevuld was door het restaurant naar de keuken. Direct na de klapdeur draaide ik me naar rechts om de borden in de afwaskeuken te zetten en plotseling bukte ik me omdat er blåmes, een koolmees, aan kwam razen via de veranda -waar Wibi piano zat te spelen- en de bijkeuken de keuken in!

Toen ik mij realiseerde dat ik een vogel zag, vloog ie alweer dezelfde route terug naar buiten. Hij heeft deze route al vaker gevlogen, hoorde ik. Komt binnen, gaat soms heel even zitten en vertrekt dan weer. Vandaag maar liefst twee keer!

Misschien doet ie een wedstrijd met zichzelf, om telkens sneller door de keuken te vliegen zónder ergens tegenaan te vliegen [tegen een omhooggehouden koekenpan bijvoorbeeld] of heeft ie samen met een paar vriendjesmezen een weddenschap dat ie het niet nóg een keer durft. Of hij kan zich niet zo goed dingen herinneren en zoekt iedere keer opnieuw of er in de keuken nog ergens iets te eten verstopt is.

Dat ik daar verf, gebouwen tracht in oude luister te herstellen.

Drie juni ben ik -weer- naar Zweden gevlogen. Ongeveer een week daarvoor was het plan ontstaan een blog in het leven te roepen waarop nu en dan te lezen is wat ik eigenlijk uitvoer in Zweden.

De meeste mensen die mij kennen weten dat ik daar vaak naartoe ga. Dat ik mij daar bevind in een hotel genaamd Björns Wärdshus. Dat ik daar verf, gebouwen tracht in oude luister te herstellen, ontbijt loop, spring op een trampoline, zwem in meren en natuurlijk teken. Afgelopen dagen zat het hotel vol jonge golfers -het werden er wel steeds minder; het was een wedstrijd- maar de eerste wedstrijden begonnen iedere dag om zeven uur, dus wilden de menschen graag om kwart voor zes ontbijt.

Voordat de golfers kwamen hadden we een groep dames in de härbre -timmerstuga- die we [om te beginnen van binnen] heel erg gerenoveerd hebben en waaraan de laatste hand werd gelegd terwijl de dames buiten op gras [maar niet direct op het gras, er zaten wel stoelen tussen de dames en het gras] alvast aan de gin zaten. Het duurde dus even voor de tijd was gevonden een blog te scheppen.

Maar toen ik vanochtend om vijf uur opstond, buiten de mist aanschouwde die langzaamaan verdreven werd door een warmheldere zon en de Löfbergs Lila koffie kop na kop door mijn keel liet glijden werd de tijd gevonden.

Rasmusuyi is geboren.