De klok tikte langzaamaan naar vier uur.

Op een maandag even geleden kwamen er mensen koken in Björns.

Niet Janjaap, niet Marjan, niet Ilona of Korine, niet iemand anders in of om Björns, maar een groep van tien mensen. Tien vreemde mensen.

Dit was was nog niet vaak vertoond.

Het was dan ook een speciaal verzoek. Van mensen die twee vrienden hebben met een feestelijkheid -iets met heel lang trouwen ofzo- en dat samen met hen wilden vieren in de vorm van een samenkookfestijn.

Nadat er van alles was overlegd, voorstellen qua eten en tijden en geld en zo voort was het zover om vier uur 's middags op zestien juni tweeduizendacht.

MenyLagar mat från söder med svenska råvaror
Färsk tortellini med 3 olika fyllningar
(ost, vilt, svamp)

Coq au vin

Tiramisu

Kaffe
Välkommen åter!
Björns Wärdshus Rådavägen 11
683 93 Råda
www.bjornswardshus.se

Verse tortellini met drie verschillende vullingen maken was een belangrijke opdracht voor de mensen. Net als de Tiramisu en de Coq au Vin, en omdat het een echt doe-het-zelf feest werd, mochten ze ook zelf helpen de tafel te schikken en de glazen te poetsen.

De ingrediënten waren er natuurlijk wel al, als de mensen met vol verwachting kloppende harten zouden binnenstappen.

Daarom reden we twee uur voordat ze zouden komen naar de Ica een halve kilometer verderop om Ragmjöl te halen. Dat is meel, maar meel die niet zo veel vocht opneemt, roggemeel. Als je zelf thuis of ergens anders wel eens pasta kookt en het loopt uit tot een soort kleimassa, kan dat verschillende redenen hebben. Twee veelvoorkomende redenen zijn: Je bent geen kookgenie, let niet goed op bij het koken of bent slecht op het gebied van Italiaanse specialiteiten. En: je hebt pasta, gemaakt met meel die veel vocht opneemt en daarom je wervelende gerecht in het gevolg van een wervelstorm verandert.Bij onze eigen Ica de enige supermarkt in Råda- was geen rågmjöl te vinden.
Maar we móésten het hebben.Uddeholm, een plaats vijf kilometer verderop, om de hoek, ook aan het Rådasjön, heeft helemaal geen supermarkt. Daar gingen we het dus niet proberen.

Hagfors, vijftien kiliometer van Råda, waar we altijd de boodschappen doen als we meer dan een pak melk, een pak fil en drie deciliter creme fraiche nodig hebben, heeft maar liefst vier supermarkten! De klok tikte langzaamaan naar vier uur.

In Björns was ik het menu en middagprogramma [overzicht is voor iedereen prettig] voor de mensen aan het typen en de gerechten die ze zouden gaan maken aan het scannen en bijwerken om ze voor alle Jamie Olivers of Gordon Ramsays uit te printen en met een nietje of vierkantegaatjesring tot hun eigen mini-kookboek te maken.

Een handvol anderen was in de keuken om tot in de kleinste hoekjes alle spullen die niet nodig waren op dat moment op een andere plek te zetten zodat er overal mensen konden staan en werken. In het café -dat we café of cafetaria noemen en dat 's ochtends de ontbijtzaal is, overdag de dag plek waar bezoekers van The Big Four kunnen zitten en dat 's avonds als er niet zo veel gasten zijn als restaurant dienst doet in plaats van de grote eetzaal- werden dienbladen met glazen, bakken bestek, bestek en andere tafeldekspullen klaar gezet.

Hagfors, een plaats met vijfduizend inwoners, verdeeld over zeshonderd hectare, [de hele kommun, gemeente, Hagfors, een gebied van 2000 vierkante kilometer, heeft 13000 inwoners, dat neerkomt op 7,2 inwoners per vierkante kilometer. -Even ter vergelijking: Nederland heeft gemiddeld 480 inwoners per km², Zweden 22-] met zijn vier supermarkten kreeg op dat moment bezoek van twee mensen op zoek naar ragmjöl. Zij verlieten even later als tevreden klant de zaak, om tien minuten later precies op tijd op Björns te arriveren en de kookmensen -die zojuist vriendelijk welkom werden geheten- voorbij te lopen en de gewonnen meel naar de keuken te brengen en te doen alsof we het al dagen in huis hadden.

de mensen die kwamen om te koken vonden alles jättegott en enorm nöjt en alles was erg trevligt: ze vonden het goed, leuk en waren tevreden. Dat bleef de hele avond zo, en ze ginggen niet alleen met een minikookboek weer terug naar huis, maar ook met de wetenschap hoe pasta met vulling te maken, tafel te dekken en tiramisu.

Het prettige van een hotel met restaurant waar eten wordt gemaakt, is dat er wel es wat over blijft.

Zoals tiramisu, gemaakt door tien mensen die dat nog nooit gedaan hadden.

Als ze dat allemaal goed oefenen en dan de handen ineenslaan en het nogmaals maken wordt het vast erg lekker. Nu smaakte het naar tiramisu, alleen naar tiramisu die per onfgeluk in een meer is gevallen en er vervolgens snel uit is gehaald en is geserveerd met stralend gezicht alsof er nietsch aan de hand is. Maar met veel kook-en-bakliefde gekleid.

Ook was er -veel- pastadeeg over. Helemaal niet erg. De volgende dag was het onze eigen beurt. Zonder eigen kookboek, maar met ragmjöl haalden we de pastamachine/molen-of-iets tevoorschijn, de deegroller, kaas en stukken eland [elandengehakt] als vulling en gingen aan de slag.

Als je allergisch voor gluten bent is denk ik het lastig om pasta te maken. Het deeg is eerst een bal. Die rol je uit zodat ie door de machine kan, om het nog dunner te maken. Dat doe je op stand één van de machine. je krijgt een lang stuk deeg. Dan klik je machine door naar twee, waardoor de ruimte waardoor je het deeg laat gaan iets smaller wordt. Je deeg wordt langer en dunner, maar breekt niet. dat doen de gluten, die houden het soepelen elastisch. [Dus als je geen rimpels wil, moet je veel gluten eten.] Dit gaat door tot stand zes, dat is de goede dikte.

Als je een tortellinivorm hebt leg je daarna een stuk deeg over de vorm. Heb je dat niet, mag je zelf vorm en grootte verzinnen. Je loopt met je wijsvinger en middelvinger over het deeg en duwt het een stukje naar beneden, of je doet eerst de onderste rij en dan de bovenste, of om de beurt. Als je dit tien keer achtereen doet, is het ook leuk om tien verschillende manieren te gebruiken. Dat maakt afwisselende pasta.
Enfin, je duwt op zelfgekozem wijze voorzichtig vierkante kuiltjes in het deeg, die je kunt vullen met bijvoorbeeld kaas, hele zachte, of elandengehakt, of snoep, zoals een piñata -maar dat wordt wel erg klein-, of iets met groente. Daarna een laag deeg erover en goed aanrollen. Dan houd je de vrom op zijn kop en komen er als een Italiaanse regen allemaal blokjes pasta naar beneden. Bij ons was het één blok, dus namen we een andere tool uit de zuid-europese keuken en sneden met de pizzaroller zesendertig stukken uit één stuk.

Als je dit gedaan hebt, begin je weer met het rollen van het deeg. Twee á drie dagen later heb je dan een heerlijk bord eigengemaakte pasta onder je neus. Niet zweeds, maar wel lekker.

Het zweedse eten begint volgende week weer. Dan gaan de buffetten van start, met zweedse gerechten en eten gemaakt met veel ingrediënten uit onze eigen provincie, Värmland, zoals bijvoorbeeld de zalm van Gustavalax, en jam en sap van torfolk, www.torfolk.se.

Dit bericht wordt nog getjekt op eventuele typfouten, onjuistheden of zinnen die geen lekker huppeltje hebben.

Brillen en een caleidoscoop

'Weten jullie wat hier allemaal in zit?" vroeg priester Monica in de -van binnen- erg goed in de verf gestoken gepleisterde kerk van Råda op donderdagochtend de twaalfde juni, bij de afsluiting van de laatste schooldag van het schooljaar 2007-2008, terwijl ze een ongebleekt katoenen tas tevoorschijn haalde.

De kinderen tegen wie ze sprak waren in een rij -in hun handen een kleine zweedse vlag, voorop iemand met een grote zweedse vlag- van de school naar de kerk gelopen [vijfhonderd meter ongeveer] en zaten nu op de eerste banken om om de beurt bij te dragen aan de jaarafsluiting waarin verschillende gebruiken [met de vlaggen lopen, zingen, in de kerk zijn] zoals die al decennia, of eeuwen, of nog niet zó lang, maar toch best lang.

Zoals die lang geleden zijn overgeleverd of opgeschreven op opgetekend, ten uitvoer te brengen.

De voorste kerkbanken zijn inmiddels bezet met schuivende en om zich heen -waar-zitten-zij-die-ik-ken-kijkende kinderen, een aantal andere banken met stukken familie, mensen die de kinderen kennen en een Martijn.

In het uur dat volgde haalde Monica verschillende voorwerpen uit de tas aan de hand waarvan ze vertelde over het afgelopen schooljaar en de aankomende -negenwekendurende- zomervakantie.

Haar verhalen werden afgewisseld met het zingen van muziek uit het liedboek dat we bij de ingang kregen -nummer 199 en 200- over de zomer, waarin het geloof in de natuur en het geloof in een god worden gecombineerd.

'Een bril. Waar is deze bril voor?'
'Voor de vakantie!' riepen de kinderen.
Inderdaad, een zonnebril, om wel van de zon te genieten, maar ook alles nog te kunnen zien zonder je ogen dicht te knijpen.

Er kwam een volgende bril uit de tas tevoorschijn. Een bril met de kleur van Villa-Achterwerk-glacékoeken. Een bril om 'juist een oogje dicht te knijpen'; die je in de auto op weg naar je vakantiebestemming op kunt doen als je al de hele tijd naast je broer of zus zit, of voor als pappa en mamma de weg en de kaart niet meer met elkaar zien overeenkomen.

Vervolgens haalde een kleine zilveren koker uit de tas en keek erdoor naar het zonlicht dat stralend door de glas-in-loodramen scheen. 'Waa, wat mooi zeg, ik zie allemaal figuren! Ik word er vrolijk van!'
'Willen jullie ook kijken?' Ze gaf de caleidoscoop aan een kind, 'Geef maar door als je gekeken hebt, kijk zo kun je het zien.' De spanningsboog van de kinderen was opniew gespannen en Monika pakte haar tas er weer bij, die ze op een tafel naast een grote kandelaar had gezet.

'Oh' zei ze bij de volgende bril. 'Deze heeft niet iedereen nodig. Maar ik wel, anders kon ik gisteren niet zien wat ik allemaal opschreef voor vandaag.'
[er zijn meer mensen die de avond van tevoren -voor een bijzondere les, een presentatie, een nieuw thema- de allerbeste ideeën krijgen!]

'En dit is handig voor de kinderen' ze haalde een zwart stoffen brilletje met een bolsjewiekje om hem om je hoofd te doen tevoorschijn waarmee je je ogen lichtdicht kunt verpakken. 'Want het wordt 's nachts niet zo donker, [een week na de eerste dag van de zomervakantie wordt midsommar, de kortste nacht gevierd] en als ouders deze hun kinderen omdoen denken ze dat het nacht is en gaan ze slapen. En 's ochtends kunnen die ouders hem omdoen als ze nog iets langer willen slapen omdat de kinderen al heel uitgerust wakker zijn geworden.

Er was nog één bril -een bril die je opzet en waarmee je in een fantasiewereld terechtkomt-! Want als je je verveelt, of als je iets helemaal niet leuk vindt, kun je die bril opzetten en zien wát je maar wilt!


'Zoals de zon, en daar gaat ook het laatste lied over dat we samen zingen.' Na een lied over de lange dagen en korte nachten en het warme licht van de zon werd de rozenceremonie gehouden. Een handvol rozen was apart gehouden en samen met wat groen tot een bos gebonden. Deze werd overhandigd aan een leerkracht die vandaag niet alleen afscheid nam voor de vakantie, maar die na decennia lang onderwijzen nu tijd gaat maken voor andere dingen.
Bij de laatste schooldag traditie hoort dat als de mensen en kinderen terug naar huis gaan, daar slagroomtaart met aarbeien gegeten wordt.

Kasper mocht zelf kiezen wat voor taart hij wilde. Op de terugweg van de kerk naar Björns vertelde hij zijn Taarten-van-Abel-idee: bananen, smarties en chocoladesaus waren belangrijke ingrediënten.

Thuis aangekomen hebben we de roos water en een vaas gegeven, taartingrediënten bij de Ica gekocht en koffie gezet, en heeft Kasper samen met Janjaap een taart gekleid.

In het achterste ontbijtzaalgedeelte, waar verschillende stijlen Sonja Wentzel - de schilderes die tijdens de kunstrunda Kunstronde begin mei in Björns heeft geëxposeerd - en waar het deurtje waarachter zich een stoppenkast schuilhoudt nog steeds niet wil sluiten omdat het behang op het deurtje de deur te dik maakt om te sluiten hebben we even later de kleurige Laatste-Råda-Schooldag-2007-2008-taart gegeten.

Oude en nieuwe school

"Iedere keer valt er een blad van de roos - net als die roos bij Belle en het Beest", zei Martijn tegen Kasper. "En als alle blaadjes er af zijn, moet je weer naar school."

Ongeveer tien kinderen, waaronder Kasper, uit het Råda, en de omgeving van Råda [=van andere kleine dorpen tot huizen ergens in een bos of aan een meer] met het gemeenschappelijke kenmerk dat ze het afgelopen schooljaar voor het laatst in Råda naar school gingen, hebben op twaalf juni, hun allerlaatste Rådaschooldag, een rode roos gekregen.

Vanaf achttien augustus lopen deze tien kinderen iedere ochtend iets voorbij de school in Råda [vanaf het hotel één minuut lopen, en als je over het hek achter Björns klimt ben je al op het schoolterrein]. Iets voorbij de school stopt tegen halfacht een bus die de kinderen in twintig minuten naar Ekshärad, naar hun 'nieuwe' school, brengt.

Toen de roos drie dagen oud was liepen Oma, Kasper en Martijn samen met de honden langs het oude postkantoor, de stadsverwarming, het bos naast Hugo en kwamen uit bij het voetbalveld. Toen moest er gekozen worden: welke kant gaan we nu op?

Kasper koos: 'We lopen langs mijn oude school!' En langs de school waar Kasper maar liefst bijna een héle week niet meer naar school hoefde liepen we terug naar het hotel...

Gustavfors' ruïne.

Ongeveer tweeëndertig minuten met de auto van Råda ligt Gustavfors.

In Gustavfors roken ze zalm. Die zalm wordt geserveerd in het restaurant van Björns.
In Gustavfors woont iemand die graag schildert. Zij exposeert momenteel in Björns.
In Gustavfors staat ook een ruïne. Die lijkt gelukkig niet zo op Björns.

Maar een ruïne is altijd spannend om te zien en van alles bij te bedenken.
Waarom is iedereen er weggegaan? Wat was het voor het een ruïne werd? Zou het nog nog verder instorten terwijl je er bovenop staat? Woont er stiekem nog iemand tussen de brokstukken?

Pjotr heeft een filmpje gemaakt terwijl we in de oventoren van de oude staalfabriek rondkeken.

Je kunt luisteren naar het geluid erbij. Maar je mag ook zelf geluid maken.
Je kunt dan kiezen voor een cd met lief'lijke vogeltjes die op de achtergrond een zomerlied kwetteren, of je download -legaal natuurlijk- donkere geluiden van weer en wind en vleermuizen die om de halfingestorte toren zwieren.
Of je luistert in stilte om spanning te kunnen voelen en snijden.

Björnsmees

De flattekat is de kat van de flat in Pluk van de Petteflet, Gittan speelt met een stel elanden op haar kamer in Gittan och älgbrorsorna, van Pia Lindenbaum, en Findus wijkt nauwelijks van Pettsons zijde in de Pettson och Findusboeken van Sven Nordqvist.

Björns Wärdshus lijkt zijn eigen hotelmees te hebben. Gister liep ik met een stapel lege borden en een mand die tot even daarvoor met vers brood gevuld was door het restaurant naar de keuken. Direct na de klapdeur draaide ik me naar rechts om de borden in de afwaskeuken te zetten en plotseling bukte ik me omdat er blåmes, een koolmees, aan kwam razen via de veranda -waar Wibi piano zat te spelen- en de bijkeuken de keuken in!

Toen ik mij realiseerde dat ik een vogel zag, vloog ie alweer dezelfde route terug naar buiten. Hij heeft deze route al vaker gevlogen, hoorde ik. Komt binnen, gaat soms heel even zitten en vertrekt dan weer. Vandaag maar liefst twee keer!

Misschien doet ie een wedstrijd met zichzelf, om telkens sneller door de keuken te vliegen zónder ergens tegenaan te vliegen [tegen een omhooggehouden koekenpan bijvoorbeeld] of heeft ie samen met een paar vriendjesmezen een weddenschap dat ie het niet nóg een keer durft. Of hij kan zich niet zo goed dingen herinneren en zoekt iedere keer opnieuw of er in de keuken nog ergens iets te eten verstopt is.

Dat ik daar verf, gebouwen tracht in oude luister te herstellen.

Drie juni ben ik -weer- naar Zweden gevlogen. Ongeveer een week daarvoor was het plan ontstaan een blog in het leven te roepen waarop nu en dan te lezen is wat ik eigenlijk uitvoer in Zweden.

De meeste mensen die mij kennen weten dat ik daar vaak naartoe ga. Dat ik mij daar bevind in een hotel genaamd Björns Wärdshus. Dat ik daar verf, gebouwen tracht in oude luister te herstellen, ontbijt loop, spring op een trampoline, zwem in meren en natuurlijk teken. Afgelopen dagen zat het hotel vol jonge golfers -het werden er wel steeds minder; het was een wedstrijd- maar de eerste wedstrijden begonnen iedere dag om zeven uur, dus wilden de menschen graag om kwart voor zes ontbijt.

Voordat de golfers kwamen hadden we een groep dames in de härbre -timmerstuga- die we [om te beginnen van binnen] heel erg gerenoveerd hebben en waaraan de laatste hand werd gelegd terwijl de dames buiten op gras [maar niet direct op het gras, er zaten wel stoelen tussen de dames en het gras] alvast aan de gin zaten. Het duurde dus even voor de tijd was gevonden een blog te scheppen.

Maar toen ik vanochtend om vijf uur opstond, buiten de mist aanschouwde die langzaamaan verdreven werd door een warmheldere zon en de Löfbergs Lila koffie kop na kop door mijn keel liet glijden werd de tijd gevonden.

Rasmusuyi is geboren.